Το άρθρο που ακολουθεί αναδημοσιεύεται από την εφημερίδα Telegraph-Journalπου κυκλοφορεί στο NewBrunswickτου Καναδά και υπογράφεται από τον Κωνσταντίνο Πάσσαρη, καθηγητή Οικονομικών του ομώνυμου πανεπιστημίου.
Ο καθηγητής ...κ. Πάσσαρης διέμεινε στον ξενώνα του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου κατά το μήνα Ιούνιο του 2013 και έγινε κοινωνός των πολιτιστικών δράσεων που πραγματοποιούνταν εκείνη την περίοδο στο νησί μας. Έτσι ένιωσε την ανάγκη να γράψει το σχετικό άρθρο και να εκφράσει το θαυμασμό του για την προσπάθεια που καταβάλλεται στη Ρόδο, προκειμένου να ανθήσει ο πολιτισμός και οι τέχνες μέσα σε ένα περιβάλλον κρίσης και οικονομικής δυσπραγίας.
Να θυμίσουμε ότι ο ξενώνας του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο, αφού υποδέχεται πολλούς συγγραφείς και μεταφραστές σε ετήσια βάση, οι οποίοι έρχονται να εργαστούν σε ένα ήρεμο και δημιουργικό περιβάλλον και παράλληλα συμμετέχουν στις πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται.
Εφημερίδα Telegraph-Journal του NewBrunswick του Καναδά
Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και η μεγάλη οικονομική ύφεση που επακολούθησε έχει υπαγορεύσει σημαντικές περικοπές στις δαπάνες του δημοσίου τομέα. Τα μειωμένα δημόσια οικονομικά, το αυξανόμενο χρέος και η μεγάλη αύξηση του κόστους παροχής των δημοσίων υπηρεσιών έχουν φέρει σε δίλημμα το δημόσιο για το τι πολιτική θα ακολουθήσει, πρόβλημα που ανέκαθεν αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις. Η πρόκληση για την ακολουθούμενη πολιτική του δημοσίου τομέα επηρεάζει τις κυβερνήσεις παγκοσμίως σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, οι κυβερνήσεις δοκιμάζονται αναφορικά με την πολιτική βούληση και την οικονομική δυνατότητά τους, προκειμένου να στηρίξουν τις τέχνες και τον πολιτισμό παρά τα μέτρα λιτότητας του δημόσιου τομέα και περικοπές των δαπανών της κυβέρνησης. Ένα τέτοιο οικονομικό δίλημμα δεν αντιμετωπίζει μόνο το NewBrunswickή και ολόκληρος ο Καναδάς. Είναι μια δυσάρεστη κατάσταση που βιώνουν όλοι από τη σημερινή οικονομική δυσπραγία. Συνήθως οι κυβερνήσεις στηρίζουν τις τέχνες και τα γράμματα, όταν η οικονομία είναι σε άνθηση, οπότε το δημόσιο θησαυροφυλάκιο είναι γεμάτο και η κυβέρνηση μπορεί να ανταποκρίνεται σε όλα με γενναιοδωρία. Αντιθέτως, σε εποχές ύφεσης, οι κυβερνήσεις πιέζονται να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους που αφορούν τους βασικούς τομείς, δηλαδή την υγεία, την εκπαίδευση και την οικονομική ανάπτυξη κι έτσι η στήριξη των τεχνών και του πολιτισμού θεωρείται περιττή πολυτέλεια και σίγουρα δεν αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα του προϋπολογισμού. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο στις μέρες μας οι κυβερνήσεις διαμορφώνουν την πολιτιστική τους πολιτική και χρηματοδοτούν προγράμματα για τις τέχνες και τον πολιτισμό. Μια πεφωτισμένη πολιτιστική πολιτική και η ανάλογη εκταμίευση από τον προϋπολογισμό για τις τέχνες απαιτούν πιο προσεκτική, στοχευμένη και σχεδιασμένη προσέγγιση.
Κατά τη γνώμη μου, οι κυβερνήσεις πρέπει να δώσουν απαντήσεις σε τρία ερωτήματα προτού προβούν σε μια ενημερωμένη και διαφωτιστική απόφαση σχετικά με τη στήριξη των τεχνών και του πολιτισμού. Πρώτον, υπάρχει πολιτική βούληση σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, προκειμένου να υπερκεραστούν οι οικονομικές προκλήσεις και να στηριχθούν οι τέχνες και ο πολιτισμός; Δεύτερον, απαιτεί η κοινωνία των πολιτών να αναγνωρίσουν επισήμως οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές ότι οι πολίτες δικαιούνται και τους αξίζει να έχουν πολύπλευρη και πολυδιάστατη συμμετοχή στις τέχνες και τον πολιτισμό; Τρίτον, θεωρεί η κυβέρνηση ότι οι τέχνες και ο πολιτισμός αποτελούν βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης κοινωνίας;
Υπάρχει ένας θεσμός που απαντά καταφατικά σε αυτά τα ερωτήματα και δεν είναι άλλος από το δήμο Ρόδου και το Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου.
Τι κάνει η Ρόδος
Το νησί της Ρόδου είναι ένα από τα μεγαλύτερα νησιά της Ελλάδας, βρίσκεται στο Αιγαίο Πέλαγος και απέναντι από τις ασιατικές ακτές. Έχει πληθυσμό γύρω στις 115.000 κατοίκους, η πρωτεύουσα του νησιού αριθμεί γύρω στις 51.000 κατοίκους, ενώ οι 6.000 περίπου κατοικούν εντός των τειχών της Μεσαιωνικής Πόλης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και αναφέρεται ότι ίσως είναι η μοναδική μεσαιωνική πόλη της Ευρώπης που κατοικείται μονίμως από την εποχή του Μεσαίωνα.
Στις αρχές του καλοκαιριού του 2013 επισκέφθηκα το Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου και είχα την ευκαιρία να απολαύσω και να εμπνευστώ από τη γαλήνη και το φυσικό κάλλος της πόλης της Ρόδου. Επίσης, είχα την αποκλειστική ευκαιρία να παρακολουθήσω το δημοτικό συμβούλιο ενώ συνεδρίαζε για θέματα που αφορούσαν την προώθηση και εφαρμογή της πολιτιστικής πολιτικής.
Η στήριξη των τεχνών και του πολιτισμού στη Ρόδο εκ μέρους του δήμου ακολουθεί μια μακρά και βαθιά ριζωμένη παράδοση που ανάγεται στους αρχαίους χρόνους. Η Αρχαία Ελλάδα, το λίκνο του δυτικού πολιτισμού, δημιούργησε το πλαίσιο στήριξης για τις τέχνες και τον πολιτισμό. Αναμφισβήτητα, ο Χρυσός Αιώνας στην Αρχαία Ελλάδα αποτελεί πρότυπο που πρόσφερε σημαντικά πράγματα στο δυτικό πολιτισμό.
Δεν περνά ούτε μέρα χωρίς να αναγνωρίζουμε πόσα πολλά οφείλουν οι σύγχρονες τέχνες και ο πολιτισμός στους επιφανείς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, καλλιτέχνες, συγγραφείς, κωμωδιογράφους και τραγικούς, αρχιτέκτονες, γλύπτες, εικαστικούς καλλιτέχνες, ποιητές και γίγαντες της λογοτεχνίας, όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Σωκράτης, ο Ηρόδοτος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Αισχύλος, ο Αριστοφάνης, ο Φειδίας και τόσοι άλλοι. Όλοι αυτοί έχουν προσφέρει τα μέγιστα ανά τους αιώνες στις τέχνες και τον πολιτισμό και έχουν αφήσει ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στο χρόνο.
Στην Ελλάδα, υπάρχει μακρά παράδοση σύμφωνα με την οποία ο ιδιωτικός τομέας έρχεται αρωγός και χρηματοδοτεί πολιτιστικές εκδηλώσεις και στηρίζει καλλιτεχνικά προγράμματα. Αυτή η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα αποτελεί σημαντικό στοιχείο και καταδεικνύει την ανάγκη για ποιότητα προς την κοινωνία των πολιτών. Το μήνυμα που έλαβα από το μοντέλο της Ρόδου επιστρέφοντας στον Καναδά είναι ότι η χρηματοδότηση των τεχνών και του πολιτισμού πρέπει να αποτελεί κυβερνητική προτεραιότητα τόσο σε εποχές οικονομικής άνθησης όσο και σε εποχές οικονομικής δυσπραγίας. Αφορά επίσης τη συλλογική ευθύνη όπου ο ιδιωτικός τομέας έχει να παίξει σημαντικό ρόλο. Τελικά, η αξία που δίνουμε στις τέχνες και τον πολιτισμό αντανακλά τη σημασία της για την κοινωνία των πολιτών και καθρεπτίζει τα ιδανικά μας ως πολιτισμός.
Αναμφισβήτητα η Ρόδος παίζει υποδειγματικό ρόλο αναφορικά με τη ζωτική σημασία που αποδίδει σήμερα στις τέχνες και τον πολιτισμό. Κατά τη διάρκεια της φετινής παραμονής μου στο Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου υπήρξα μάρτυρας από πρώτο χέρι του εντυπωσιακού αριθμού ποιοτικών πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Συγκεκριμένα, συμμετείχα σε ένα τριήμερο συμπόσιο σχετικά με τον πολιτισμό, την τέχνη, την ιστορία και την εθνογραφία της Ρόδου, δύο ιστορικές αναπαραστάσεις στη Μεσαιωνική Πόλη, τις παρουσιάσεις τριών νέων βιβλίων –για την επίδραση της παγκοσμιοποίησης στην πολιτική σε παγκόσμια κλίμακα, ένα αστυνομικό μυθιστόρημα και ένα βιογραφικό μυθιστόρημα-, παρακολούθησα τρία κονσέρτα, δύο παραστάσεις με παραδοσιακούς χορούς και αρκετές ζωγραφικές και φωτογραφικές εκθέσεις.
Η επιτυχία του ροδιακού μοντέλου για την προώθηση των τεχνών και του πολιτισμού σε ένα ζέον περιβάλλον αποτελεί το απαύγασμα διαφόρων συνεργειών. Αυτό το μοντέλο έχει τη μορφή του ενεργητικού και δυναμικού Αντιδημάρχου Πολιτισμού Ρόδου κ. Σάββα Διακοσταματίου, ο οποίος προσπαθεί με μεγάλο ενθουσιασμό για την προώθηση και στήριξη των τεχνών και του πολιτισμού στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που του παρέχει η θέση του.
Είναι υπεύθυνος για την πολιτιστική πολιτική του δήμου Ρόδου και έχει βρει τον τρόπο να αξιοποιεί τον προϋπολογισμό που του δίδεται, προκειμένου να χρηματοδοτεί αιτήματα που του υποβάλλονται για αξιόλογες εκδηλώσεις. Πράγματι, έχει βρει τρόπους να υπερνικά τις οικονομικές αντιξοότητες και οικοδομεί συνέργειες, προκειμένου να διασφαλίσει όχι μόνο τη βιωσιμότητα των τεχνών και του πολιτισμού στη Ρόδο όσο και την ποικιλία και ανάπτυξή τους σε αυτή τη δύσκολη οικονομική περίοδο. Μία από τις πρωτοποριακές τους ενέργειες είναι να θέσει τα δημοτικά κτήρια και εγκαταστάσεις στη δωρεάν διάθεση των πολιτιστικών συλλόγων και τοπικών οργανώσεων για τις δημόσιες εκδηλώσεις τους.
[…]
Όπως συμβαίνει με την εκπαίδευση και την υγεία έτσι και η χρηματοδότηση για τις τέχνες και τον πολιτισμό πρέπει να θεωρείται βασικό κομμάτι των δημόσιων οικονομικών. Δεν είναι έξοδο είναι επένδυση. Αποτελεί επένδυση, γιατί δίνει την ευκαιρία στην κοινωνία των πολιτών να γίνει όσο το δυνατόν καλύτερη. Το ταλέντο και η δημιουργικότητα των καλλιτεχνών μας υπάρχουν στο σήμερα αλλά αποτελούν και παρακαταθήκη για το μέλλον. Στην ουσία είναι επένδυση, επειδή αναγνωρίζεται η αξία και η σπουδαιότητα των τεχνών και του πολιτισμού για τις μελλοντικές γενιές.
Όσον αφορά τον τομέα των τεχνών και του πολιτισμού είναι ανάγκη να γκρεμίσουμε τα τείχη που χωρίζουν και να οικοδομήσουμε γέφυρες που ενώνουν. Οφείλουμε να ξεπεράσουμε τα στερεότυπα που υπαγορεύουν ότι η επιχείρηση είναι επιχείρηση και η κουλτούρα είναι κουλτούρα οπότε αυτά τα δύο δεν πρόκειται να συναντηθούν. Απεναντίας πρέπει να ενθυλακώσουμε ένα νέο πρόταγμα που να αναγνωρίζει ότι η επιχείρηση έχει μερίδιο στην πολιτιστική δημιουργικότητα και η ανάπτυξη της πολιτισμικής έκφρασης απαιτεί στήριξη από την επιχείρηση.
Το σημερινό «οικοσύστημα» των σύγχρονων τεχνών και κουλτούρας έχει ανάγκη από μία νέα και στοχευμένη συνεργατική προσπάθεια ανάμεσα στην κυβέρνηση, τον ιδιωτικό τομέα και τους εθελοντές, προκειμένου να καλλιεργήσουμε, στηρίξουμε, προωθήσουμε, προαγάγουμε και βελτιώσουμε την καλλιτεχνική βιομηχανία και τις πολιτισμικές μας επιδιώξεις.
Οι τέχνες και ο πολιτισμός δεν περιορίζονται στην αισθητική, στη στενόμυαλη κριτική και την προσωπική ποιότητα της ζωής μας. Στο σύγχρονο τοπίο μέσα στο οποίο οι τέχνες και ο πολιτισμός διαμορφώνονται, αποτελούν έναν δυναμικό τομέα της οικονομίας με ένταση εργασίας που μπορεί να απελευθερώσει σημαντικές άμεσες και έμμεσες ευκαιρίες δημιουργίας απασχόλησης. Επιπλέον, πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτόν τον τομέα με σκοπό να μεγαλώσουμε την οικονομική πίτα και να αποκτήσουμε σημαντικά οικονομικά οφέλη. […]
Στο πλαίσιο της νέας παγκόσμιας οικονομίας, οι πολιτιστικές και καλλιτεχνικές μας κοινότητες πρέπει να αποτελέσουν στρατηγικό συστατικό στοιχείο της εθνικής μας προσέγγισης και προμετωπίδα για τις εξαγωγές μας σε διεθνείς αγορές. Συνεπώς, έχουμε ανάγκες από νέες θεατρικές σκηνές, εγκαταστάσεις και υπαίθριους χώρους, προκειμένου να προβάλουμε το ταλέντο της περιοχής μας.
Η οικονομία της δημιουργικότητας αποτελεί εργαλείο συνέργειας με τις βιομηχανίες που βασίζονται στη γνώση καθώς είναι αυτές που οδηγούν το όχημα της νέας οικονομίας του 21ου αιώνα. Η πολιτιστική πολιτική οφείλει να αναγνωρίζει και να επικροτεί το σπουδαίο ρόλο που παίζει ο τομέας των τεχνών και του πολιτισμού. Κυρίως πρέπει να υιοθετήσει ένα καινοτόμο σχέδιο και ένα μοντέλο συνεργατικής χρηματοδότησης που θα στηρίξει και αναπτύξει αυτόν το θεμελιώδη τομέα της οικονομίας και της κοινωνίας μας.
