Η αριστοτεχνική κωμωδία του Αριστοφάνη παρουσιάστηκε στα Μεγάλα Διονύσια το 423 π.Χ. και διακωμωδεί τη διδασκαλία του Σωκράτη και τις ιδέες των ....
σοφιστών της εποχής.
σοφιστών της εποχής.
Ο ηλικιωμένος, απαίδευτος Αθηναίος Στρεψιάδης, καταχρεωμένος από τις σπατάλες και τις ασωτείες του καλοαναθρεμμένου γιου του, Φειδιππίδη, προσπαθεί να τον πείσει να φοιτήσει στο φροντιστήριο του Σωκράτη, όπου θα μάθει τη διαφορά μεταξύ δίκαιου και άδικου λόγου και θα μπορεί να υπερασπίζεται καλύτερα τον εαυτό του στο δικαστήριο απέναντι στους δανειστές του.
Όταν ο Φειδιππίδης αρνείται, ο Στρεψιάδης αποφασίζει να σπουδάσει ο ίδιος, παρά την ηλικία του. Στο φροντιστήριο, έρχεται σε επαφή με τον κόσμο των ιδεών και πολύ γρήγορα εντυπωσιάζεται και ζητά να γνωρίσει τον δάσκαλο.
Ο Σωκράτης παρουσιάζεται αυτοπροσώπως και ξεκινά η τελετή μύησης του γηραιού σπουδαστή. Ωστόσο, ο Στρεψιάδης αποδεικνύεται ανεπίδεκτος μαθήσεως. Εντέλει, ο Φειδιππίδης υποκύπτει στις απειλές του πατέρα του και έρχεται με το ζόρι στο διδασκαλείο για να σπουδάσει. Πατέρας και γιος παρακολουθούν τη σύγκρουση μεταξύ Δίκαιου και Άδικου Λόγου, με τον καθένα να υποστηρίζει ότι μπορεί να προσφέρει την καλύτερη εκπαίδευση στον Φειδιππίδη.
Ο Άδικος Λόγος αναδεικνύεται νικητής. Ο Στρεψιάδης επιστρέφει αργότερα για να παραλάβει τον γιο του, ο οποίος έχει πλέον μεταμορφωθεί σε έναν υποδειγματικό διανοούμενο. Ο Στρεψιάδης διοργανώνει μια γιορτή στο σπίτι του για να πανηγυρίσει τη μεταμόρφωση του γιου του, ενώ διώχνει δύο δανειστές που παρουσιάζονται στη γιορτή ζητώντας από τον Φειδιππίδη να παρουσιαστεί στο δικαστήριο.
Όταν ο Φειδιππίδης απειλεί να ξυλοφορτώσει τον πατέρα του στο πλαίσιο μιας αντιδικίας, καταφεύγοντας μάλιστα στα επιχειρήματα που έχει διδαχθεί, ο Στρεψιάδης, όλο οργή, αποφασίζει να καταστρέψει το φροντιστήριο.
Σκηνοθετικό σημείωμα:
Ο Αριστοφάνης στις Νεφέλες προτείνει τη χειραφέτηση από τον λογοκεντρισμό και μια ευθεία σύγκρουση με την ένδεια ιδεών. Σ’ αυτήν την τραγικωμωδία βάζει στο επίκεντρο ένα πρότυπο «καθημερινού ανθρώπου», τον Στρεψιάδη, να έρχεται σε επαφή με τον Σωκράτη και τις μεγάλες ιδέες, που είναι άυλες, τις Νεφέλες. Ο Σωκράτης, σαν άλλος Μεσσίας, και μέσω του «θιάσου» του −των Νεφελών− μυεί τον Στρεψιάδη σε μια νέα πίστη, σ’ ένα νέο τρόπο θέασης του κόσμου χωρίς Θεούς, σε μια πνευματική ουτοπία. Όταν η θεωρία και η ακεραιότητα της διδασκαλίας του Σωκράτη καταρρέει, ο Στρεψιάδης βρίσκεται εγκαταλειμμένος και αποφασίζει να καταστρέψει το διδασκαλείο του Σωκράτη σ’ ένα απο τα πιο αινιγματικά και τραγικά φινάλε στην αριστοφανική δραματουργία. Τότε και οι δύο πόλοι του έργου βρίσκονται προδομένοι μπροστά σε ένα απελπιστικό κενό.
Πιστή στο καυστικό πνεύμα του ποιητή που στηλιτεύει τη στείρα γνώση και τις πελατειακές σχέσεις σοφιστών και δασκάλων με τους μαθητές τους, η παράσταση χρίζει πρωταγωνίστριες τις ίδιες τις Νεφέλες, που έρχονται να κηρύξουν την αμφισβήτηση της παντοδυναμίας της λογικής και την επιστροφή σε μια χαμένη πνευματικότητα.
