Η Νέα Υόρκη τιμά τον Ελληνα γκαλερίστα και συλλέκτη Αλέξανδρο Ιόλα, που πρωτοστάτησε στην ουσιαστική αλλαγή του τοπίου της παγκόσμιας τέχνης.
Προχθές εγκαινιάστηκε στην ...Γκαλερί Paul Kasmin η μεγάλη έκθεση-αφιέρωμα με τίτλο «Αλέξανδρος ο Μέγας: Η Γκαλερί του Ιόλα 1955-1987», η οποία περιλαμβάνει έργα πολλών σπουδαίων καλλιτεχνών των οποίων η καριέρα καθορίστηκε από τον διορατικό Ελληνα και ταυτόχρονα διάσημο πολίτη του κόσμου.
Η έκθεση αυτή, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 26 Απριλίου, αποτελεί σημαντικό πολιτιστικό γεγονός για τη Νέα Υόρκη και έχει τύχει μεγάλης προβολής από τα αμερικανικά ΜΜΕ.
«Οι ιδιωτικές δουλειές ενός γκαλερίστα που άλλαξε την τέχνη για πάντα» είναι ο τίτλος του μεγάλου δημοσιεύματος των «New York Times», οι οποίοι, με αφορμή την έκθεση, παρουσιάζουν την προσωπικότητα αλλά και την καταλυτική επιρροή που είχε ο Αλέξανδρος Ιόλας στη διαμόρφωση της παγκόσμιας τέχνης του 20ού αιώνα. «Στις μέρες μας, οι γκαλερίστες είναι το ίδιο σημαντικοί με τους καλλιτέχνες των οποίων κατευθύνουν τις καριέρες.
Ενώ στην άλλη μεριά του Ατλαντικού Ωκεανού, ο Ιόλας εκθειάζεται ως ο άνθρωπος που άλλαξε την τέχνη για πάντα, στην Αθήνα τού σήμερα το άλλοτε παλάτι του Αλέξανδρου Ιόλα είναι ένα εγκαταλελειμμένο και
Ενώ στην άλλη μεριά του Ατλαντικού Ωκεανού, ο Ιόλας εκθειάζεται ως ο άνθρωπος που άλλαξε την τέχνη για πάντα, στην Αθήνα τού σήμερα το άλλοτε παλάτι του Αλέξανδρου Ιόλα είναι ένα εγκαταλελειμμένο και λεηλατημένο σπίτι
Αλλά μόνον ένας, ο Αλέξανδρος Ιόλας, μπορεί να πιστωθεί τη διοργάνωση της πρώτης και της τελευταίας έκθεσης στη ζωή του Andy Warhol, το ότι έφερε τον Σουρεαλισμό στις ΗΠΑ και το ότι σύστησε στη Δυτική Ακτή τον Ed Rusha», προσθέτει χαρακτηριστικά το δημοσίευμα συμπληρώνοντας πως «ο Ιόλας ακολούθησε μόνο τα ένστικτά του και όχι αυτά που ήταν της μόδας».
Και παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα η κληρονομιά που μας άφησε ο Ιόλας έχει μείνει ανεκμετάλλευτη, οι ειδικοί τέχνης του εξωτερικού θεωρούν ότι η προβολή του έργου του Ελληνα Μαικήνα είναι απαραίτητη.
«Αλλαξε την τέχνη για πάντα»
«Ο Ιόλας είναι ένα ιστορικό πρόσωπο του 20ού αιώνα, γι' αυτό και ο κόσμος πρέπει να τον γνωρίζει», υπογραμμίζει με νόημα ο Vincent Fremont, ένας εκ των δύο διοργανωτών της έκθεσης και προσθέτει: «Η προσωπικότητα του Ιόλα ήταν τόσο εκκεντρική όσο η τέχνη που υπερασπίστηκε και υπήρξε πάντα μια αλησμόνητη παρουσία στην κοινωνική ζωή της Νέας Υόρκης».
Πρωτοπόρος
Γουίλιαμ Κόπλεϊ («Revolver and target») από την έκθεση «Αλέξανδρος ο Μέγας: Η Γκαλερί του Ιόλα 1955-1987», στη Νέα Υόρκη
Πράγματι ο Αλέξανδρος Ιόλας πρότεινε στο διεθνές κοινό νέες, πρωτοποριακές μορφές τέχνης για τη συγκεκριμένη εποχή, ενώ ανακάλυψε καλλιτέχνες που έμελλε να σημαδέψουν τον 20ό αιώνα με τις δημιουργίες τους όπως οι Victor Brauner, Giorgio de Chirico, William N. Copley, Joseph Cornell, Max Ernst, Lucio Fontana, Alain Jacquet, Ray Johnson, Marina Karella, Yves Klein, Les Lalanne, Rene Magritte, Roberto Matta, Jules Olitski, Man Ray, Martial Raysse, Ed Ruscha, Niki de Saint Phalle, Harold Stevenson, Takis, Dorothea Tanning, Paul Thek, Jean Tinguely και φυσικά ο Andy Warhol, σαράντα έργα των οποίων παρουσιάζονται στην έκθεση της Γκαλερί Paul Kasmin.
Το δελτίο Τύπου της έκθεσης παρουσιάζει τον Ιόλα ως έναν άνθρωπο που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τέχνη του 20ού αιώνα στην Αμερική.
Αντι Γουόρχολ («Man Ray») από την έκθεση «Αλέξανδρος ο Μέγας: Η Γκαλερί του Ιόλα 1955-1987», στη Νέα Υόρκη
«Ο Ιόλας ήταν γνωστός μέσα από την καριέρα του ως ένας παθιασμένος εραστής της τέχνης, που έχτισε βαθιές προσωπικές σχέσεις και διευκόλυνε τις διηπειρωτικές σχέσεις μεταξύ καλλιτεχνών, εμπόρων τέχνης και συλλεκτών μέσω των επώνυμων γκαλερί του στην Αθήνα, στη Γενεύη, στη Μαδρίτη, στο Μιλάνο, στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι», αναφέρουν οι διοργανωτές της έκθεσης.
Ο γεννημένος στην Αίγυπτο Κωνσταντίνος Κουτσούδης, όπως ήταν το αρχικό του όνομα, σπούδασε χορό και μάλιστα εμφανίστηκε ως χορευτής σε περιοδείες στην Ευρώπη και την Αμερική.
Σε ένα από αυτά τα ταξίδια τού πρωτομπήκε το «μικρόβιο» της τέχνης, η οποία έμελλε να γίνει και η μεγάλη αγάπη της ζωής του.
«Μια μέρα στάθηκα μπροστά σε μια γκαλερί στο Παρίσι. Ενας παράξενος πίνακας είχε τραβήξει την προσοχή μου. Ηταν ένα έργο του Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο, το πρώτο μοντέρνο ζωγραφιστό έργο που έβλεπα στη ζωή μου. Παρίστανε μια πλατεία άδεια, στη μέση είχε ένα άγαλμα, στο βάθος ένα τρένο με το φουγάρο του που περνούσε. Τίτλος του πίνακα ?Μελαγχολία?. Μπήκα στην γκαλερί και ρώτησα τι είναι αυτό. Μού απάντησαν πως είναι ένα αριστούργημα του Ντε Κίρικο και πως μπορούσα να το αγοράσω με 2.000 δολάρια.
Περνούσα, λοιπόν, από την γκαλερί δίνοντας λίγα λίγα χρήματα. Τελικά, ύστερα από πέντε ολόκληρα χρόνια, ο πίνακας έγινε δικός μου. Από τότε μου μπήκε η ιδέα να ανοίξω τη δική μου γκαλερί», είχε εξομολογηθεί ο ίδιος.
Και τελικά τα κατάφερε. Πρώτο του «ορμητήριο» ήταν η Γκαλερί Hugo της Νέας Υόρκης, την οποία διηύθυνε για μία δεκαετία, από το 1945 έως το 1955.
Εκεί είχε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει το ταλέντο, το γούστο και τη διορατικότητά του δίνοντας την ευκαιρία σε πρωτοποριακούς καλλιτέχνες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους.
Ακολούθησε μια λαμπρή καριέρα, η οποία, δικαίως, του χάρισε μία θέση ανάμεσα στις σημαντικότερες προσωπικότητες της τέχνης παγκοσμίως.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΥΚΑ
ankouka@pegasus.gr
BIΛΑ ΙΟΛΑ
Λεηλασίες και εικόνα εγκατάλειψης
Κι ενώ στην άλλη μεριά του Ατλαντικού Ωκεανού, ο Ιόλας εκθειάζεται ως ο άνθρωπος που άλλαξε την τέχνη για πάντα, στην Αθήνα τού σήμερα το άλλοτε παλάτι του Αλέξανδρου Ιόλα, που φιλοξένησε χιλιάδες έργα τέχνης ανάμεσά τους πίνακες των Γουόρχολ, Νταλί, Πικάσο και Μιρό, είναι πλέον ένα ρημαγμένο σπίτι. Με τις λεηλασίες να ξεκινούν από συγγενείς και ανθρώπους του κύκλου του, όταν εκείνος ήταν ακόμη ετοιμοθάνατος στο κρεβάτι του νοσοκομείου στη Νέα Υόρκη και το μεγάλο πλιάτσικο να συνεχίζεται μετά τον θάνατό του τον Μάιο του 1987, η βίλα «ξηλώθηκε» κυριολεκτικά από ό,τι πολύτιμο είχε. Πίνακες, χαλιά, γλυπτά, πολυέλαιοι, καθρέφτες «σηκώθηκαν» ακόμη και με φορτηγά, ενώ οι κλέφτες δεν άφησαν ούτε τα πόμολα. Εκτός από τα μεγάλης αξίας έργα η βίλα ήταν ντυμένη με έπιπλα και διακοσμητικά μεγάλης καλλιτεχνικής και χρηματικής αξίας. Οσα έργα διασώθηκαν από το πλιάτσικο πωλήθηκαν αργότερα σε δημοπρασίες και λίγα αρχαία κατέσχεσε το ελληνικό κράτος. Ομως η περίφημη και ιστορική Βίλα Ιόλα εγκαταλείφθηκε και από την Πολιτεία, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή η κατάστασή της να θυμίζει σχολική κατάληψη με συνθήματα να είναι γραμμένα στους μισογκρεμισμένους τοίχους της. Το διώροφο ανάκτορο, που περιβάλλεται από κτήμα έκτασης 6,7 στρεμμάτων, άρχισε να οικοδομείται στα μέσα της δεκαετίας του '60 και με αρχιτέκτονα τον Πικιώνη κατασκευάζεται ένα ασύλληπτο για την εποχή οίκημα από το οποίο θα περάσει αργότερα όλη η Αθήνα. Το 1996 το κτήμα περνά από την αδελφή του Ιόλα, Νίκη Στάιφελ, στα χέρια του αρχιτέκτονα Σπύρου Γεωργίου, προς 500 εκατ. δραχμές.
Διατηρητέο μνημείο
Το 1998 χαρακτηρίζεται διατηρητέο ιστορικό μνημείο και το 2000 βάσει υπουργικού διατάγματος μετατρέπεται σε «Κέντρο Πολιτιστικών Εκδηλώσεων». Το 2002 αποφασίζεται η αναγκαστική απαλλοτρίωσή του με κοινή απόφαση των υπουργών Πολιτισμού, Οικονομίας και ΠΕΧΩΔΕ, που όμως ανακλήθηκε τον Ιούλιο του 2004, καθώς το ακίνητο δεν προλάβαινε να αξιοποιηθεί για τις ανάγκες της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Την ίδια χρονιά το υπόγειο της βίλας πιάνει φωτιά, που όμως σβήνει από τους περιοίκους. Μέσα σε αυτά τα χρόνια που η βίλα παραμένει κλειστή, ο Δήμος της Αγίας Παρασκευής εξακολουθεί να ζητά από το υπουργείο Πολιτισμού την αξιοποίηση της βίλας ως πολιτιστικού κέντρου χωρίς να τα καταφέρνει, ενώ ο ιδιοκτήτης της ζητά τον αποχαρακτηρισμό της. Τον Γενάρη του 2013 το δικαστήριο έδωσε άλλη μία ευκαιρία στον δήμο, αναχαιτίζοντας τις απαιτήσεις του ιδιοκτήτη, με τη δέσμευση όμως του δήμου πως θα πράξει ταχέως για την αξιοποίησή της.
ΝΑΤΑΣΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
Φωτο: ΧΑΡΗΣ ΓΚΙΚΑΣ
